Polyvagaal theorie en trauma bij opstellingen

Het Belang van aanvullende kennis over Lichaamsgericht Traumawerk in Familieopstellingen

Familieopstellingen zijn een krachtig middel om verborgen dynamieken en patronen in systemen zichtbaar te maken. Ze geven inzicht in de manieren waarop verstrikkingen, loyaliteiten en trauma’s generaties overstijgend doorwerken. Toch is de impact van deze processen niet alleen mentaal of emotioneel. Trauma leeft ook in het lichaam. Daarom is het essentieel om lichaamsgericht traumawerk te integreren in het begeleiden van familieopstellingen.

Veel van de kwesties die tijdens opstellingen naar voren komen, hebben echter hun wortels in trauma. Het werken met trauma binnen opstellingen vraagt niet alleen inzicht in de systemische principes, maar ook een diepgaande kennis van hoe trauma zich manifesteert in het lichaam en het zenuwstelsel. Bert Hellingen heeft de methode ontwikkeld zonder de kennis van vandaag de dag over trauma. Dat is waar mijn kennis en ervaring aanvullend is op het werk.

Trauma zit in het lichaam

Trauma is niet alleen een gebeurtenis uit het verleden; het is vooral de fysieke en neurologische imprint van die gebeurtenis. Het lichaam onthoudt wat woorden soms niet kunnen bevatten. Het autonome zenuwstelsel speelt hierin een sleutelrol. Wanneer trauma getriggerd wordt, activeert het lichaam vaak vecht-, vlucht- of bevriesreacties. Deze reacties kunnen onbewust opkomen tijdens een opstelling.

Trauma in Familieopstellingen

Trauma heeft een diepe impact op zowel individuen als systemen. In familieopstellingen komen vaak de effecten van transgenerationeel trauma naar voren: onverwerkte ervaringen van vorige generaties die onbewust worden doorgegeven. Denk hierbij aan verlies, oorlog, geweld of emotionele verwaarlozing.

In een opstelling kan dit leiden tot sterke emotionele reacties, dissociatie of herbeleving bij deelnemers. Voor begeleiders is het cruciaal om deze reacties te herkennen, te erkennnen en te weten hoe hiermee om te gaan, zonder deelnemers te overweldigen of opnieuw te traumatiseren.

Belangrijk onderscheid in trauma dat ik maak in een opstelling zijn:

• transgenerationele trauma’s: trauma’s die door gegeven worden
• shocktrauma: zoals na bijvoorbeeld geboorte in een couveuse terecht komen, een auto-ongeluk
• hechtingstrauma: een situatie waarbij een kind geen gezonde band ontwikkelt met de ouder(s)
• ontwikkelings  en complex trauma: waarbij verwaarlozing speelt of de afwezigheid van adequate steun

Werken in het VELD én de FYSIOLOGIE van de deelnemer

In opstellingen werken we en herstellen we verstrikkingen op verschillende niveau’s. Je kunt zeggen dat we werken in een energetisch veld, het veld van de ziel én het lijf van de deelnemer in het hier en nu. Met name die laatste vraagt om een aanvullende kijk op trauma.

Lichaamsgerichte ondersteuning in opstellingen

Door lichaamsgericht traumawerk te integreren, creëer je een veilige basis, waarin cliënten zich kunnen openen voor diepere lagen van het systemische werk. Dit kan op verschillende manieren:

• Zelfregulatie bevorderen: Het leren herkennen en reguleren van activeringssignalen in het zenuwstelsel zorgt ervoor dat cliënten beter aanwezig kunnen zijn in het proces.
• Aarden en centreren: Technieken zoals bewust ademhalen, voelen van voeten op de grond en aandacht voor lichaamssensaties helpen om in het hier en nu te blijven.
• Taal van het lichaam: Sensaties zoals druk, spanning of lichtheid kunnen waardevolle informatie bieden over wat er speelt in een opstelling. Als begeleider leer je deze signalen observeren en gebruiken om heling te ondersteunen.
• Ontlading toe staan: Als er voldoende veiligheid is, kan het lichaam vastgezette trauma-energie ontladen. Het kunnen dragen en begeleiden van ontlading geeft een enorme verdieping.

Dieper en veiliger werken

Wanneer lichaamsgerichte technieken worden gecombineerd met de fenomenologische aanpak van opstellingen, ontstaat een synergie. Het lichaam fungeert als een ankerpunt, waardoor cliënten niet alleen begrijpen wat er gebeurt, maar het ook kunnen doorvoelen en integreren. Dit bevordert niet alleen bewustwording, maar zorgt ook voor duurzame heling op fysiek, emotioneel en systemisch niveau.

Dagtraining